Feliks Nawrocki – urodził się w Krotoszynie – grodzie Wierzbięty, w dniu 14 grudnia 1911 roku.  Syn Michała Nawrockiego i Katarzyny z Mocydlarzów. Wnuk powstańca narodowego Franciszka Nawrockiego (Jakuba Nawrota), który jest patronem jednej z ulic w Ostrowie Wielkopolskim.
Miał pochodzenie rzemieślnicze (ojciec Michał był znanym krotoszyńskim szewcem i uczestnikiem Powstania Wielkopolskiego 1919), ale korzenie Feliksa były szlacheckie. Wychowywał się w bardzo patriotycznej i religijnej rodzinie. Był kupcem i demokratą.

Żoną jego była Irena z Domagalskich (h. Bończa) – córka Jana Domagalskiego, podnaczelnika w czasie Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, budowniczego wielu kamienic w  Krotoszynie – w latach 1921 – 1939 oraz z-cy w zarządzie Związku Weteranów Powstań Narodowych w krotoszyńskim kole ZWPN w latach 1933 – 1939.

Feliks doczekał ośmiorga dzieci: Lucyna, Zdzisław, Eugeniusz, Józefa, Kazimierz, Janina, Leszek i Józef. Niestety wojna i okupacja spowodowały śmierć trojga z nich (Lucyna, Zdzisław i Józefa).  Jako mały,  zaledwie 8 – letni chłopiec wsławił się tym, że jako pierwszy (wyprzedził nawet starszego brata Stanisława Nawrockiego) w dniu 1 stycznia 1919 roku wpadł do sali teatralnej Hotelu Bazar w Krotoszynie – z okrzykiem „Powstanie! Mężczyźni do broni!” – w czasie Powstania Wielkopolskiego[1]. Zaraz po nim wpadł do sali brat Stanisław i powtórzył niemal identyczny okrzyk.

Było to około godz. 16.00. Został tym samym prawdopodobnie najmłodszym powstańcem w powiecie. Potem był łącznikiem w rejonie ulicy Zdunowskiej (mieszkał niedaleko, na ulicy Spichrzowej), ale ojciec Michał zabronił mu dalszych działań z obawy o jego życie. Feliks jednak pojawił się w rejonie organizacji kuchni przyfrontowej  (Seminarium Nauczycielskie) oraz szpitalu polowym (wraz z ojcem) organizowanym w szkole w Perzycach przez Wandę Otomańską, dr Hanke, Ludwika Zielezińskiego, Franciszkę Zielezińską i prawdopodobnie swojego starszego brata stryjecznego Edwarda Nawrockiego oraz trzy inne sanitariuszki. W organizacji tej kuchni pomagali też jego bracia harcerze: Stanisław (jr), Stefan i brat stryjeczny Antoni (późniejszy regionalista Krotoszyński). Stanisław (jr) trafił potem do grup bojowych Władysława Nawrockiego, Jana Lejdy i Mieczysława Kończaka.

Jako młody chłopak, Feliks wspierał rodzinę, pracując u jednego z krotoszyńskich piekarzy przy ul. Zdunowskiej w Krotoszynie. Po ukończeniu szkoły realnej w 1926 roku Feliks poszedł w ślady Edwarda Nawrockiego oraz brata Stefana Nawrockiego i rozpoczął naukę jako kupiec. Feliks był też aktorem w teatrze parafialnym Kościoła Farnego w Krotoszynie.

                                                                Feliks Nawrocki w organizacji Młodzi Polacy – foto powyżej (drugi rząd od dołu – drugi z prawej) – 1937 rok.  

                                                                                                               Feliks jako aktor teatru parafialnego, w roli księdza – 1936 (foto poniżej)

***

           Nie wiadomo, jaki wpływ wywarło powstanie wielkopolskie na młodego Feliksa, ale przez wiele lat należał do stowarzyszenia Młodzi Polacy (był aktywnym członkiem Zarządu), a w czasie II wojny światowej był jednym z głównych organizatorów kupiectwa krotoszyńskiego.  W 1919 roku, kiedy to Krotoszyn stał się miastem przygranicznym po powstaniu 1919 roku – w granicach Rzeczypospolitej, wielu Niemców opuściło miasto, a Krotoszynianie przejmowali we własne ręce miejscowy przemysł oraz handel. Początki kupiectwa w polskim już Krotoszynie, były niezwykle trudne, ale po kilku latach ulegało ono bardzo dużym przemianom i intensywnie rozwijało się.

Feliks Nawrocki (wraz ze swoimi braćmi Stanisławem i Stefanem), jako młody chłopak przejawiał zdolności w kierunku kupiectwa i w drugiej połowie lat 30. znacznie aktywniej uczestniczył w działalności kupieckiej. Pracował głównie w branży odzieżowej i tekstylnej. W dalszym ciągu aktywnie udzielał się w stowarzyszeniu Młodzi Polacy. W latach 1932 – 1937 Feliks był też aktorem teatru stowarzyszenia Młodzi Polacy – przy parafii pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela (patrz foto). Był też aktywistą Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży (KSM).

Ze względu na wątłą budowę ciała, zastępczą służbę wojskową odbył w 1931 roku. W 1933 roku Feliks skończył Szkołę Kupiecką w Poznaniu, gdzie krótko potem przebywał na praktykach. W połowie czerwca 1936 roku Feliks Nawrocki ukończył specjalny kurs sanitarny i przeciwgazowy, co odnotował Krotoszyński Orędownik Powiatowy nr 51 z 24.06.1936 roku. W 1937 roku Feliks poznaje swoją przyszłą żonę Irenę Domagalską c. Jana Domagalskiego i Józefy z Cierniewskich.

Jak trudną z kolei była sztuka organizowania handlu na terenie Rzeszy (Wielkopolskę wcielono do Rzeszy w 1939 roku jako Wartenland) niech świadczy fakt, że co najmniej raz w miesiącu mieszkanie Feliksa było kontrolowane, a nawet plądrowane (szukano broni i mięsa)[2]. Kiedy w 1938 roku jego brat Stefan przeniósł się poza Krotoszyn do Pleszewa, a Edward z rodziną do Kępna (1939), Feliks po wojnie pozostał w Krotoszynie sam ze swoją rodziną i siostrami. Starszy brat jego – Stanisław, w 1945 roku też przeniósł się poza Krotoszyn, a potem do Łagowa.

23 kwietnia 1940 roku w Katyniu zostaje zamordowany Władysław, brat stryjeczny Feliksa. W 1943 roku umiera Feliksa ojciec – Michał. Rodzina przeżywa niezwykle trudne chwile. Niemieccy kupcy w dużym stopniu nie ufali Polakom, a w każdym razie to zaufanie bardzo trudno było zdobyć. Feliksowi to jednak się udało, dzięki znajomości języka niemieckiego oraz motywacji do ratowania rodziny i krotoszynian (troje dzieci Feliksa zmarło z niedożywienia oraz braku lekarstw). Z tego powodu Feliks mógł pomagać części ludności Krotoszyna, znajdującej się w tragicznym położeniu[3]. Do niepisanej legendy miasta doszło, kiedy Feliks Nawrocki uratował jednego ze znanych mu poczciwych kupców niemieckich, przed rozstrzelaniem na rynku w Krotoszynie, przez wkraczających 23 stycznia 1945 roku do Krotoszyna radzieckich żołnierzy. Po wojnie, przez wiele lat, utrzymywał z nim nawet kontakty listowne.

                                                                                                                                       Feliks z Ireną Domagalską (w mundurze KSM)

***

                                                                                                                                 Feliks Nawrocki z żoną Ireną Domagalską – 1939 r.

***

      W latach 1945-1947 cieszył się takim autorytetem i uznaniem społecznym, że znalazł się wśród pierwszych powojennych organizatorów Banku Ludowego w Krotoszynie. Po 1947 roku wycofał się z tej działalności, nie akceptując kierunku zmian w Polsce. W okresie powojennym nadal zajmował się kupiectwem, ale było to niezwykle trudne działanie – szczególnie w latach 1945 -1959. Wielokrotnie był przesłuchiwany, a nawet śledzony przez władze komunistyczne, w związku z jego kontaktami handlowymi w czasie okupacji oraz silne powiązania z rodzinnym patriotyzmem. Był za to bardzo szanowany przez społeczność Krotoszyna i rodzinę[4].

Fot. Zjazd Rodzinny w Pleszewie z okazji 1000  – lecia chrztu Polski

W okresie powojennym Feliks Nawrocki dalej działał aktywnie w Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży, którego był prezesem.  W tym trudnym okresie czasu współpracował ściśle ze swoim bratem Stefanem Nawrockim z Pleszewa w zakresie podtrzymania ducha polskości oraz wiary katolickiej, mimo coraz większych prześladowań UB.

Feliks Nawrocki był wieloletnim członkiem Stronnictwa Demokratycznego oraz członkiem Rady Nadzorczej PSS Społem, a po przejściu na emeryturę honorowym, lecz wciąż aktywnym członkiem Zarządu „Społem”. Nigdy nie dał się złamać prześladowcom UB i później SB. W czasie przemian ustrojowych w latach 1989 – 1992, pomimo przejścia na emeryturę, włączył się w nurt przemian w polskim handlu[5]. Był bardzo aktywnym miłośnikiem sportu, a w szczególności piłki nożnej (kibic Astry Krotoszyn i Warty Poznań). Był też świetnym tenisistą stołowym. Przez wiele kolejnych lat utrzymywał dobre kontakty ze środowiskiem kupieckim w Krotoszynie,  służąc mu swoim ogromnym doświadczeniem.

Jego syn Eugeniusz Jan Nawrocki był w latach 70. kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w Krotoszynie, a potem członkiem Solidarności (1980). Jego żona Krystyna była córką Ludwika Danielaka – pocztowca i patrioty z Krotoszyna oraz współtwórcy harcerstwa w Zdunach), Kazimierz Nawrocki był wieloletnim prezesem SUS w Ostrowie Wlkp., Leszek i Janina zajmowali się handlem, a Józef był rzemieślnikiem. Dwóch jego starszych wnuków zostało starszymi oficerami Wojska Polskiego (Krzysztof i Dariusz), a jeden z młodszych Romuald, dyrektorem Banku Spółdzielczego w Zdunach, a obecnie w Krotoszynie. Wnuczka Lucyna, to znany muzykolog i wychowawca szkolny. Pracuje w Jutrosinie i jest też organistką w Baszkowie. Jolanta przez wiele lat była dziennikarką Rzeczy Krotoszyńskiej.

Fot. Krotoszyn 1999 – Cztery pokolenia – od prawej Feliks, Eugeniusz, Krzysztof i Oliwier

Feliks żył długo, doczekawszy 13 wnucząt i 21 prawnucząt oraz dwoje praprawnucząt. Pozostali wnukowie też osiągali sukcesy (Anna, Karolina, Daniel, Rosanna) z czego dumny był Feliks i jego żona Irena. Rodzina Nawrockich jest bardzo umuzykalniona. Większość członków rodziny kończyła szkoły muzyczne lub uczestniczyła w życiu muzycznym Krotoszyna, a nawet Warszawy.

Feliks Nawrocki zmarł pogodnie we własnym fotelu, 17 sierpnia 2002 roku, mając aż 91 lat. Pochowany został w rodzinnym Grobowcu Nawrockich na Cmentarzu Parafialnym w Krotoszynie.

https://zduny.files.wordpress.com/2015/04/cropped-cropped-ratusz.jpg     

Eugeniusz Jan Nawrocki (z lewej u góry 1979), jako kierownik USC.   Kazimierz z bratankiem Krzysztofem ( u góry z prawej)  i rodzina Feliksa (Eugeniusz robi zdjęcie) – 1968  (od lewej Leszek, Kazimierz, Józef i u dołu Irena, Feliks oraz Janina).

Opracował: Krzysztof Feliks Nawrocki

***

Przypisy źródłowe:

[1] Dzieje rodzin z południowej Wielkopolski: Nawrocki – Danielak – Domagalski, K. Nawrocki, Warszawa 2014.

[2] Relacja Feliksa Nawrockiego, Krotoszyn 1998r. – we wspomnieniach opracowanych przez Krzysztofa  F. Nawrockiego.

[3] Szczególnie znana jest pomoc oferowana przez Feliksa rodzinie Nabzdyków z Dąbrowy. Pomagał też rodzinie Skrzypczaków ze Zdun i wielu innym.

[4] Feliks był ojcem chrzestnym  późniejszego wykładowcy Uniwersytetu Wrocławskiego – dr Radziszewskiego, s. zakonnej „Genezji „–córki Stefana, Waldemara Nawrockiego – syna Stefana, Teresy Frąszczak – córki jego siostry Eleonory, Lucyny  Rajch  c. Eugeniusza oraz 4 innych osób – relacja Feliksa Nawrockiego 1991.

[5] Relacja Feliksa Nawrockiego, Krotoszyn (nagranie magnetofonowe 1998, video VHS 8mm 1999r. oraz cyfrowe – CD 1998);

-Historia Banku Spółdzielczego (Ludowego) w Krotoszynie, J. Urbaniak, opr. w 100-lecie powstania BL w Krotoszynie (1872-1972), maszynopis, 54 str.

• Krotoszyński Orędownik Powiatowy nr 51 z dn. 24.06.1936 roku.