Edward NAWROCKI – syn Jana Kantego i Michaliny z Poplewskich, ur. w dn. 26.09.1893 roku w Krotoszynie.

Pochodził z rodziny rzemieślniczej. Jego ojciec Jan był znanym krotoszyńskim krawcem i członkiem Cechu Rzemiosł. Rodzina Nawrockich była bardzo patriotyczna i w takim też duchu wychowywał się młody Edward.

Dziadek Franciszek (pochodzenia szlacheckiego h. Lubicz) był powstańcem styczniowym, ojciec jego Jan Kanty powstańcem wielkopolskim, brat Leonsekretarzem Wojciecha Korfantego, brat Władysław kapitanem i kawalerem Virtuti Militari, a brat Stanisław porucznikiem Flotylli Pińskiej. Wszyscy jego bracia i kuzyni brali udział w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919, a Stanisław(jr) s. Michała w wojnie 1920 roku.  Po skończeniu z wyróżnieniem szkoły realnej Edward udzielał się w różnych organizacjach społecznych. Był też członkiem krotoszyńskiego „Sokoła”.

W latach 1915 – 1918 w ramach Armii Pruskiej bierze udział w I wojnie światowej (powołany został 1 lutego 1915 roku). Służył  w 6 kompanii 236 pułku piechoty niemieckiej. W trakcie działań wojennych na terenie Francji dostaje się do niewoli angielskiej i przebywa w Anglii co najmniej do 22 stycznia 1917 roku, a potem przez pewien czas jest w obozie przejściowym w Zittau.  Tam, jak się potem okazało zbierał pewne informacje nt. armii pruskiej. Dzięki znajomości języka niemieckiego i wrodzonemu sprytowi, robił to niezauważalnie. Po powrocie do Polski dn. 14.09. 1918 roku mocno zaangażował się w działalność niepodległościową. Brał udział wraz z całą rodziną Nawrockich w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919.  Nie wiadomo jednak jaki był konkretnie udział Edwarda w powstaniu. Nie wiadomo też dokładnie od kiedy brał udział. Prawdopodobnie dopiero od momentu tworzenia kuchni polowej, czyli w drugiej połowie stycznia 1919 roku, gdyż w relacjach i wspomnieniach jego obecność cywilną zauważono w budynku Seminarium Nauczycielskiego.

Dowódcą drużyny bojowej, a potem (od 1 marca 1919 roku) szefem sztabu powiatowej Straży Ludowej był jego starszy brat Władysław Nawrocki. Ważną rolę w powstaniu odegrał za to jego ojciec Jan Kanty oraz drugi z braci –Stanisław Nawrocki. Dopiero 27 listopada 1919 roku oficjalnie Edward trafia w szeregi Wojska Polskiego. W wojnie polsko – rosyjskiej 1920 roku wchodził w skład wojsk wielkopolskich. 10.07.1920 roku otrzymuje awans do stopnia kaprala. Pełni też zadania wywiadowcze. Działania wojenne Edward zakończył w stopniu kaprala.

Edward przyjaźnił się z Ludwikiem Zielezińskim. Po Powstaniu Wielkopolskim i wojnie 1920 roku, około 1926 roku wziął ślub z jego siostrą Franciszką Zielezińską (wyswatał ich Stanisław Nawrocki – brat Edwarda, który przyjaźnił się z siostrą Franciszki, Martą). Franciszka też brała udział w działaniach powstańczych, organizując między innymi wspólnie z Wandą Otomańską, kuchnię polową (w SN) i szpital polowy w rejonie Perzyc. Po 1921 roku Edward Nawrocki, jako dobry kupiec (znał biegle dwa języki), rozpoczyna działalność w krotoszyńskim handlu, w którym pracuje do 1929 roku. Zostaje członkiem klubu kupieckiego i Towarzystwa Przemysłowców w Krotoszynie.

Na krótki okres czasu wyjeżdża do Berlina, gdzie pracuje w dużym domu towarowym prowadzonym przez Żydów. Po powrocie z Berlina kontynuuje w latach 1931 – 1939 zawód kupiecki w Krotoszynie, w branży dywany i firany. Edward Nawrocki jest też aktywnym członkiem Towarzystwa Powstańców i Wojaków, w którym działa do 1939 roku. W 1931 roku Edward bierze udział w ślubie swojego brata kpt. Władysława Nawrockiego (kawalera Virtuti Militari), z Melanią Kasior – wdowie po mjr. Antonim Biskupskim.

Edward jest pomocny całej rodzinie, pomaga nie tylko dzieciom ale także swoim bliskim braciom stryjecznym : Stefanowi i Feliksowi Nawrockim, którzy także zostają kupcami. Po wrześniowej żołnierskiej tułaczce osiada w Kępnie, gdzie od 1940 roku organizuje handel, a potem zakłada „Społem”. Wraz z rodziną i żoną Władysława Nawrockiego, Melanią próbuje ustalić, co stało się z Władysławem w kwietniu 1940 roku. Bardzo przeżywał zakłamanie w sprawie swojego brata oraz jego okrutny los. Jednocześnie bardzo bał się o swoją rodzinę. W październiku 1939 roku zapadła decyzja, że rodzina Edwarda Nawrockiego, jako “element niebezpieczny dla Rzeszy”  będzie przesiedlona do Kępna.

W Kępnie – od 1940 roku mieszka też rodzina Zielezińskich, którą dzięki kupiectwu – prawie w całości sprowadził do Kępna (dwoje najmłodszych dzieci Niemcy skierowali do obozów koncentracyjnych). Pracował w branży spożywczej (nabiał) firmy „Gebruder Hoffamann”. Edward Nawrocki w czasie okupacji, dzięki biegłej znajomości języka niemieckiego i angielskiego oraz wsparciu właściciela firmy Hoffmann, uratował wielu Polaków z łapanki, w tym członków swojej rodziny. Ponadto wraz z żoną Franciszką, przy wsparciu pastora niemieckiego ks. Wencela z Bralina, zgadzał się na potajemne udzielanie dzieciom sakramentu komunii w swoim mieszkaniu w Kępnie. Było to bardzo ryzykowne. Mieszkanie to mieściło się przy ul. Warszawskiej.

Po II wojnie światowej Edward rozwija handel w Gdyni, gdzie także zakłada „Społem” w branży nabiałowej, potem przenosi się do Poznania, gdzie w latach 1947-48 kontynuuje działalność handlową oraz wspiera córkę Marię. Córka Maria Nawrocka (z Olsztyna) do dzisiaj wspomina chwile spędzone z ojcem Edwardem w Poznaniu. W 1949 roku Edward Nawrocki przenosi się z całą rodziną do Ostródy, z obawy przed prześladowaniem jego najbliższych przez Sowietów i nieludzki system. Edward nie godził się na liczne próby zwerbowania go do szerszej współpracy wywiadowczej w latach 40. Nie mogąc pogodzić się z kierunkiem rozwoju Polski po II wojnie swiatowej, oraz ciężko pracując, zaniedbuje siebie, przez co zachorował na zapalenie płuc.

8 sierpnia 1951 roku umiera w Szpitalu na ul. Oczki w Warszawie. Pochowany został w Ostródzie. Wraz z żoną Franciszką doczekał trojga dzieci: Maria (1927), Kazimiera (1930) i Zbigniew (1932). Warto wspomnieć, że Zbigniew Nawrocki był wieloletnim głównym konserwatorem zabytków w Toruniu i walnie przyczynił się do ochrony toruńskich zabytków przez UNESCO. Z kolei córka Maria Nawrocka jest znaną w Olsztynie działaczką Stowarzyszenia „Rodziny Katyńskie” i miała wielki wpływ na kontynuowanie pamięci o kpt . Władysławie Nawrockim.

Po wielu latach posługi kapłańskiej syn Stefana Nawrockiego (brata stryjecznego Edwarda) ks. prałat Krzysztof Nawrocki zostaje proboszczem parafii w Kępnie. Utrzymuje kontakt z rodziną Zielezińskich z Kępna oraz Nowarskich z Krakowa, bliskich sercu Edwarda.

na podstawie wspomnień rodzinnych opracował

mjr mgr Krzysztof  F. Nawrocki

zdjęcie rodzinne Krotoszyn ok. 1908

Rodzina Jana Kantego Nawrockiego

– drugi z prawej (obok ojca Jana Kantego) Edward Nawrocki

Edward Nawrocki w Towarzystwie Przemysłowców (Klub Kupiecki) – 1930 rok (pierwszy od prawej w górnym rzędzie – w muszce)

Edward Nawrocki z Franciszką i dziećmi oraz rodziną Zielezińskich – 1935 rok

***

Bibliografia:

– relacja Wandy Majewskiej z d. Zielezińskiej, Kępno;

– relacja Marii Nawrockiej – córki Edwarda, Olsztyn;

– fotografia poniżej ze zbiorów Jana Zielezińskiego oraz Barbary Nowarskiej (Kraków).

– fotografia powyżej ze zbiorów Zbigniewa Nawrockiego (Toruń),

– analiza historyczna Krzysztofa F. Nawrockiego i Łukasza Cichego „Toldo”(2015)