Jan Domagalski – ur. się 22.06. 1871 roku w Krotoszynie. Ojcem jego był Laurenty (Wawrzyniec) Domagalski, a matką Marianna z d. Klimek (Kobierno). Część rodziny Domagalskich pochodziła ze Strzelna i Mogilna. Jan Domagalski pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Bończa. Był dobrze wykształcony. Początkowo jako technik budowlany, a później nadzorujący tzw. małą architekturę miasta Krotoszyna (budowa kamienic). 

W Krotoszynie pod jego nadzorem i z jego inicjatywy wybudowano kilka pięknych kamienic np. na Małym Rynku, Alei Powstańców Wielkopolskich, ulicy Koźmińskiej, czy Farnej. W 1889 roku zostaje technikiem budowlanym.

W młodości oraz w czasie I wojny Jan Domagalski służył jako bosman w Marynarce Wojennej Cesarstwa Niemieckiego. Walczył na Morzu Północnym oraz w basenie Morza Śródziemnego. Był głównym mechanikiem okrętu.

W 1918 roku bardzo aktywnie włącza się w działalność niepodległościową i patriotyczną Krotoszyna, biorąc udział w przygotowaniach do Powstania Wielkopolskiego oraz uczestnicząc w tym powstaniu jako podnaczelnik Straży Ludowej w Krotoszynie.

 bosman Jan Domagalski – pierwszy z lewej w służbie Kriegsmarine (Marynarka Wojenna Cesarstwa Niemieckiego) ok. 1914 r. w Bośni.

***

W czasie Powstania Wielkopolskiego zostaje podnaczelnikiem w sztabie komendanta Straży Ludowej dr. Władysława Bolewskiego. To wtedy padają kluczowe decyzje, dotyczące działań powstańczych na terenie Frontu Południowo – Zachodniego.  Bosman Jan Domagalski bierze aktywny udział w organizowaniu sztabu i działań inżynieryjnych w rejonie Borownicy, Chachalni, a potem w rejonie Perzyc.  Wspierał tam organizację szpitala polowego, punktów medycznych oraz kuchni polowej w budynku Seminarium Nauczycielskiego w Krotoszynie. Pomagał organizować małe elementy fortyfikacyjne jak: zasieki, rowy, stanowiska strzeleckie itd.

Był też jednym z tych, którzy dostrzegli wojskowy talent dowódczy późniejszego kapitana i kawalera Virtuti Militari Władysława Nawrockiego (Pośmiertnie mianowany majorem przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego – zgodnie z „Postanowieniem z dn. 5 października 2007 roku” r-zem MON…).

Po odzyskaniu niepodległości, oprócz pracy w zawodzie technika budowlanego, pracuje także na kolei oraz mocno angażuje się w działalność koła krotoszyńskiego Związku Weteranów Powstań Narodowych, gdzie w latach 1933 – 1939 został zastępcą w Zarządzie tego koła. Siedzibą ZWPN był Hotel „Pod Białym Orłem”. Bezpośrednio po Powstaniu Wielkopolskim, za wybitne zasługi, Jan Domagalski zostaje awansowany do stopnia podporucznika Wojska Polskiego (Archiwum Państwowe w Poznaniu).

W latach 1937-1939 Jan zmuszony został do sprzedaży swoich kamienic na tzw. paście. Kontynuował prace na kolei (PKP).  Znaczną część własnych środków, w obliczu zbliżającej się wojny, przekazał na Fundusz Obrony Narodowej (FON). W czasie okupacji, już jako emeryt, mocno wspierał swoje dzieci. Wstąpił też ponownie w związek małżeński po śmierci Józefy (1938). W latach 1946- 1956 był prześladowany przez UB. Za swój udział w dowództwie Powstania Wielkopolskiego w Krotoszynie oraz duże zaangażowanie w działalność religijną,  odrzucono wniosek o odznaczenie Krzyżem Powstania Wielkopolskiego.

ppor. w st. spocz. Jan Domagalski z żoną Józefą z Cierniewskich – ok. 1930 r.

Pierwszą żoną Jana Domagalskiego była Józefa z Cierniewskich ur. 12.03.1895 roku (zm. 17.10.1938). Mieli 6 dzieci: Stanisławę – wyszła za Franciszka Lasockiego ze Strzelna, Wacława, Czesława – zamieszkały w Strzelnie, plut. Wenancjusza Domagalskiego (1909 – 1996) – żołnierza pamiętnego Września 1939 roku, Irenę  (1910 – 1997) wyszła za handlowca Feliksa Nawrockiego s. Michała i Helenę (1912 – 2008) – zakonnicę Chrystianę (Pleszew). Od połowy lat 30. mieszkali na ul. Farnej 8 w Krotoszynie (wcześniej na ul. Koźmińskiej).

Rodzina Domagalskich ok 1934 roku – od lewej (rząd stojący) Józefa, Maria (?), Stanisława i Franciszek Lasocki, w głębi Jan Domagalski, rząd dolny –  Helena (S. Chrystiana), Wacław i Irena.

Jan Domagalski zmarł 22 maja 1958 roku w Krotoszynie, w wieku 87 lat. Spoczął na krotoszyńskim Cmentarzu Parafialnym obok żony Józefy. Jego mogiła znajduje się blisko mogiły Rodziny Nawrockich, gdzie spoczywa jego ukochana córka Irena.

Rodzina Domagalskich – ok 1938r. od lewej (rząd górny) Irena (Nawrocka), Wenancjusz, Helena (s. Chrystiana) – (rząd dolny) Czesław, Józefa z Cierniewskich, Jan Domagalski i Stanisława (Lasocka). Fotografie pozyskano z archiwum wnuka Jana Domagalskiego – Władysława Domagalskiego z Krotoszyna.

***

plut. Wenancjusz Domagalski s. Jana Domagalskiego,

uczestnik Wojny Obronnej 1939

***

Wśród dalekich przodków i krewnych Jana Domagalskiego znajdują się również ppor. Jan Domagalski (1799 – 1854) – lekarz wojskowy 1 Dywizji Piechoty KK, uczestnik powstania listopadowego,  ppor. Wawrzyniec Domagalski herbu Bończa (1801 – 1868), oficer 1 DP i również uczestnik powstania listopadowego, czy ppor. Lucjan Domagalski (1910 – 1983), oficer II Korpusu gen. Władysława Andersa, uczestnik bitwy pod Monte Cassino. Dalekim krewnym jest też por. Izydor Domagalski walczący w Powstaniu Kościuszkowskim 1794 – pochodzący z Mogilna, gdzie do dziś zamieszkuje część rodziny Domagalskich.

Opracował ppłk mgr Krzysztof Feliks Nawrocki

***

zdjęcie po lewej- powóz Jana Domagalskiego (z prawej), z lewej Irena Domagalska, w drzwiach Feliks Nawrocki, z prawej strony Jana, Gabriela Nawrocka – siostra Feliksa.

zdjęcie po prawej – Jan Domagalski z córką Ireną Domagalską (Nawrocką) w rodzinnym domu przy ul. Farnej w Krotoszynie.

***

Bibliografia:

Wspomnienia rodzinne Feliksa Nawrockiego i Ireny Nawrockiej z Domagalskich – Krotoszyn 1989 i 1999, zebrane przez K. Nawrockiego (Archiwum Rodzinne w Warszawie);

Wspomnienia Ireny Nawrockiej z d. Domagalska oraz Heleny (s. Chrystiany) – Krotoszyn 1989;

Krotoszyn w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919, Odczyt w pierwszą rocznicę Powstania (rozszerzony), wyd. drukarnia St. Rowińskiego Ostrów Wlkp. 1920;

Krotoszyński Orędownik Powiatowy, lata 1933/1936, sprawozdania i relacje z działalności oraz obrad krotoszyńskiego koła ZWPN ;

Jak budowniczy został powstańcem, art. w Życiu Krotoszyna 2016, w opr. Łukasza Cichego.

Zarys historii powstania w południowej części Księstwa Poznańskiego, aut. mjr Władysław Wawrzyniak, („Wolność” 4, 5, 7/1922 Poznań);

Dzieje rodzin z południowej Wielkopolski: Nawrocki-Danielak-Domagalski, mjr Krzysztof Feliks Nawrocki, Warszawa 2014.

Fotografie z archiwum Władysława Domagalskiego z Krotoszyna (2015).

Archiwum Państwowe w Poznaniu (nr akt…………