Walenty Danielak – syn Jana  Danielaka (ur. w 1851 roku) i Katarzyny Szymczak z Ostrowa Wielkopolskiego (Piaski).
Walenty urodził się 2 lutego 1874 roku w Bilczewie k. Ostrowa Wielkopolskiego. Był dobrze wykształcony (został prawnikiem). Około 1898 roku przeprowadził się do Piasek (dzielnica Ostrowa Wielkopolskiego). Poznał tam swoją przyszłą żonę Antoninę Krysiak. Walenty Danielak był mieszczaninem, przedsiębiorcą
i restauratorem. Początkowo osiadł wraz z rodziną w Piaskach.
Walenty miał czworo dzieci: Helenę, Ewę, Ludwika i Mariannę. Jego syn Ludwik Danielak (1909), był współtwórcą harcerstwa na Ziemi Zdunowskiej, członkiem Przysposobienia Wojskowego i starszym asystentem pracującym na Poczcie w Krotoszynie. Ewa Marciniak (Danielak) też była harcerką, a Helena Kryg (Danielak) członkinią patriotycznego stowarzyszenia Młode Polki.

10 listopada 1918 roku Walenty Danielak bierze udział w wiecu zwołanym w Domu Katolickim w Ostrowie Wielkopolskim. Wiec ten zwołany został przez W. Lewandowskiego. Żądano wolnej i niepodległej Polski. Zawiadomiono młodzież i wojsko oraz tworzące się małe oddziały powstańcze. Walenty angażował się w utworzenie ponad 400 – osobowego oddziału, zalążka Straży Ludowej w Ostrowie Wielkopolskim. Był w tym czasie bardzo bliskim współpracownikiem Adama Lipskiego z Lewkowa, Jana i Józefa Lipskich, dworu w Karskach oraz Bogdana Szembeka.

W 1919 roku, w czasie Powstania Wielkopolskiego, był członkiem Straży Ludowej w Ostrowie Wlkp. Walenty Danielak słynął z gorącego patriotyzmu i wielkiej gościnności, nie dziwiło więc, że cieszył się przez lata ogromnym zaufaniem społecznym. Ufali mu także możni. Rodzina Lipskich powierzyła mu w 1922 roku funkcję radcy prawnego dworu Lipskich w Karskach k. Ostrowa Wielkopolskiego. Był częstym gościem na dworze Lipskich w Lewkowie. Cieszył się także zaufaniem okolicznych proboszczów, policji i władz państwowych. Posiadał przydomek „Gościnny„.

Brat Walentego, Józef Danielak był właścicielem Domu Handlowego w miejscowości Wanne (Westfalia – Niemcy) oraz kilku posiadłości w Wielkopolsce. Józef Danielak był także bardzo aktywnym członkiem leszczyńskiego Bractwa Kurkowego, pełniąc z początku funkcję przewodniczącego komisji rewizyjnej, a w 1938 roku został członkiem i II Rycerzem Majestatu Bractwa. Danielakowie utrzymywali z możnymi i przemysłowcami dobre kontakty, polegające nie tylko na współpracy handlowej, czy przemysłowej, ale także i przede wszystkim na działalności patriotycznej i społecznej. Posiadali dobra i nieruchomości m. in. w Rogoźnie, Piaskach, Lewkowie, Bilczewie, Lesznie, Zdunach, Wanne (Niemcy) i we Włocławku. Danielakowie cieszyli się dużym poważaniem także dworu Czartoryskich w Baszkowie (po 1923 roku).

Z kolei najmłodszy z braci Walentego, o tym samym imieniu co jego syn – Ludwik Danielak (1902), był bardzo aktywnym powstańcem wielkopolskim 1918/1919.  Walczył w okresie od 13.11.1918 do 12.02.1919 roku.  Ludwik urodził się 19 lutego 1902 roku w Bilczewie.  Brał on czynny udział, jako ochotnik z bronią w ręku, miedzy innymi w oswobodzeniu Skalmierzyc i okolicy, pod dowództwem Józefa Idziora. Uchwałą Rady Państwa z 26 lipca 1962 roku (nr  07. 26-0276)  brat Walentego – Ludwik, otrzymał Wielkopolski Krzyż Powstańczy. Od 1940 do 1944 roku działa w strukturach partyzanckich. W 1944 roku Ludwik Danielak (ur. 1902r.) został aresztowany przez  niemieckie Gestapo i 28.06.1944 roku zamordowany w Kaliszu i pochowany na tamtejszym cmentarzu katolickim (podst. Zaświadczenie dowódcy kompanii Józefa Idziora z 29.12. 1933 roku).

foto: dom Danielaków i Hotel Centralny w Zdunach

Kiedy w 1924 roku Walenty Danielak przeprowadził się na stałe do Zdun k. Krotoszyna, od razu rozpoczął działalność patriotyczną i społeczną. Założył Hotel Centralny, restaurację i Zajazd „Danielak”. Rozpoczął szeroko pojęte społeczne konsultacje w kręgach organizacji społecznych i patriotycznych w Zdunach. Jego syn Ludwik Danielak (1909) pod koniec 1924 roku założył drużynę harcerską im. Zawiszy Czarnego, którą prowadził w latach 1924-1928, a potem z przerwami w 1931 oraz krótko w 1935. Z początkiem 1925 roku, w obecności swoich harcerzy Ludwik złożył przysięgę harcerską.

W konsekwencji swoich działań, wspierany przez ojca Walentego, stał się wychowawcą późniejszych żołnierzy niezłomnych i wielu wybitnych harcerzy jak np.: Franciszek Jaskulski, Czesław Bardzik, Józef Podemski, Jan Matuszczak, Stanisław Ryter, czy Kazimierz Wieczorek. Od 1931 roku Walenty Danielak zostaje aktywnym członkiem Towarzystwa Przemysłowców w Zdunach.

W domu Walentego Danielaka goszczono wielu wyższych rangą oficerów Wojska Polskiego oraz urzędników państwowych. Jego dom w Zdunach był ostoją patriotyzmu
i miłości do Ojczyzny.
W dużej sali restauracyjnej Walentego Danielaka, odbywały się uroczystości patriotyczne, występy chóru Harmonia, spotkania członków koła Weteranów Powstań Narodowych, akademie z okazji świąt państwowych, liczne szkolenia wojskowe, egzaminy np. z przysposobienia wojskowego, łączności i topografii oraz rozgrywki sportowe znanego wtedy w Wielkopolsce klubu szachowego „Giermek” Zduny. Przykładowo do najsłynniejszych takich uroczystości należały:

• 30 stycznia 1927 roku, po nabożeństwie kościelnym w wielkiej sali Hotelu Walentego Danielaka  około 600 osób brało udział w spotkaniu z oficerem szkoleniowym 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej w Krotoszynie , który wygłosił specjalny referat o gazach bojowych i sposobach chronienia się przed nimi w warunkach wojennych. Było to wtedy największe zgromadzenie osób w powiecie, organizowane w pomieszczeniach zamkniętych;

• 26 marca 1933 roku w sali Hotelu Danielaka odbyło się Walne ZebranieZwiązku Weteranów Powstań Narodowych, a w maju tego samego roku, uroczysty odczyt ZWPN dotyczący walk niepodległościowych;

• w 1936 roku, z okazji 400 lecia ur. ks. Piotra Skargi koło śpiewacze Harmonia zorganizowało wielką akademię w sali należącej do Walentego Danielaka, zespół Harmonia zaprezentował wtedy takie pieśni jak: „Bogurodzica”, „Stabat Mater”, „W krzyżu cierpienie”, „Ojczyzno ma”, „Światłości ma”,  czy  „A jeśli ja Ciebie zapomnę…” Wzięło udział ponad 450 osób;

Warto wspomnieć, że w 1926 roku Walenty Danielak systematycznie wspierał finansowo budowę dawnego stadionu sportowego w Krotoszynie, znajdującego się przy dworcu kolejowym. Na nim to odbywały się pierwsze powojenne słynne mecze żużlowe i piłki nożnej. Walenty był gorącym sympatykiem sportu żużlowego.

Foto powyżej Walenty Danielak (w środku z lewej) uczestniczy w święcie przemysłowców organizowanym przez Towarzystwo Przemysłowców w Zdunach.

***

Z  początkiem 1931 roku Walenty Danielak zostaje członkiem Komitetu ds. Bezrobocia w Krotoszynie, w skład którego wchodzili także: książę Olgierd Czartoryski i  Burmistrz Zdun Bernard Szał. W 1929 roku w Polsce ogłoszono Pożyczkę Odrodzenia Polski, a w latach 30. Pożyczkę Narodową na funkcjonowanie państwa polskiego i inwestycje. W Komitecie Wykonawczym, który koordynował ją w powiecie krotoszyńskim znaleźli się m.in. książę Olgierd Czartoryski, nadleśniczy KN Baszków – Edward Krótki, restaurator Walenty Danielak oraz Burmistrz Zdun Bernard Szał. Żona Walentego i matka Ludwika, Antonina Krysiak zajmowała się głównie domem rodzinnym i patriotycznym wychowaniem dzieci.

Walenty Danielak współpracował z TG Sokół, wspierając finansowo ich działania sportowe i organizacyjne. W latach 1938 -1939 organizował, wespół z chórem Harmonia, członkami Społecznego Systemu Informowania (SSI) oraz harcerzami – zbiórki na Fundusz Obrony Narodowej (FON). W 1939 roku został subskrybentem pożyczki na rzecz obrony powietrznej i przeciwgazowej

(w ramach Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej – LOPP).

Archiwa i historycy odnotowują, iż Walenty Danielak w latach 1928 – 1932, 1932 – 1934 był radnym Zdun. Cieszył się on ogromnym i niepodważalnym zaufaniem społecznym Zdunowian. Co ciekawe do 1933 roku, także Zdunowian pochodzenia niemieckiego. Był w tym czasie autorytetem nie tylko w Zdunach, ale także w okolicach i pobliskim Krotoszynie. Chętnie też wspierał bezrobotną młodzież, zatrudniając ją w swojej restauracji i zajeździe, oraz finansowo pomagał rodzinom ubogim. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. Wspierał też Kazimierza Wieczorka i jego rodzinę. 1 września 1939 roku, (bardzo przeżył dramatyczną śmierć syna Ludwika w Modlnej 7 września 1939), z obawy przed niemieckimi represjami w Zdunach, chroniąc swoją rodzinę, opuścił ukochane Zduny. Nie opuścił jednak nigdy Wielkopolski. Zamieszkał w Rogoźnie, gdzie pomagał mieszkańcom przeżyć trudy okupacji. Udzielał się także w tzw. tajnych kompletach.

Bezpośrednio po wojnie, w latach 1945-1946 Walenty Danielak próbował upamiętnić swojego bohaterskiego syna Ludwika Danielaka oraz sprowadzić jego zwłoki do rodzinnych Zdun.  Niestety nie udało mu się to. Bardzo to przeżywał. Walenty Danielak zmarł nagle w swoim rodzinnym ogrodzie w Rogoźnie, w dniu 6 czerwca 1946 roku i pochowany został na tamtejszym Cmentarzu Parafialnym.

Życzenie jego zostało spełnione dopiero w 1959 roku, kiedy to dzięki wnukom Walentego (Krystyna Nawrocka i Roman Danielak) sprowadzono ciało Ludwika Danielaka do Zdun i pochowano na tamtejszym Cmentarzu Parafialnym w pobliżu swoich sióstr. Ekshumację w tajemnicy przeprowadził ks. proboszcz Rossowski z Modlnej, a uroczystości pogrzebowe w Zdunach poprowadził proboszcz parafii ks. Marian Kwiatkowski w asyście 4 księży.

Wykaz zdjęć od góry:

1937 – Walenty Danielak

1924 – rodzina Danielaków w Zdunach

1937 – Rodzina Walentego Danielaka w rodzinnym ogrodzie w Zdunach. Z prawej, na trawie z dziećmi, jego syn Ludwik.

1933 – jedno z wielu uroczystych spotkań w domu rodzinnym Danielaków

Opracował: mjr Krzysztof Feliks Nawrocki

***

Bibliografia:

-Wspomnienia rodzinne i relacje:  Krystyny Nawrockiej (1989,1999,2007), Ewy Marciniak (1989) i Romana Danielaka (2014);

-Dzieje rodzin z południowej Wielkopolski: Nawrocki – Danielak -Domagalski, K.F. Nawrocki, Warszawa 2014;

-Zduny. Szkice z historii miasta i okolic,  Sławomir Pałasz, wyd. Vega Studio Kwidzyn 2014;

-Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Lesznie 1627–1947, Eugeniusz Śliwiński, część 2, s. 51;

-Źródła do dziejów Powstania Wielkopolskiego w zasobie Archiwum Państwowego w Kaliszu, aut. G. Waliś i A. Nawrocki, wyd. Kalisz 2008

-Żołnierz Wielkopolski, ilustrowany Tygodnik – poświęcony wojsku i przysposobieniu wojskowemu,  nr 16/1927 z 20 lutego 1927 roku, s.5;

-Pismo Urzędu Wojewódzkiego Poznańskiego do Towarzystwa Przemysłowców w Zdunach, Poznań 26 listopada 1933 roku; Archiwum Państwowe w Poznaniu;

-Pismo Towarzystwa Przemysłowców w Zdunach za pośrednictwem Starostwa Powiatowego w Krotoszynie, do Urzędu Wojewódzkiego Poznańskiego, Zduny 10 września 1933 roku; Archiwum Państwowe w Poznaniu;

-Na budowę boiska sportowego przy stacji kolejowej w Krotoszynie, Orędownik Urzędowy Powiatów Krotoszyńskiego i Pleszewskiego nr 20/1926 z 10 marca 1926, s. 1;

-Pismo Radnych i Zarządu Miejskiego w Zdunach do Wydziału Powiatowego na ręce Pana Starosty w Krotoszynie, Zduny 9 września 1934 roku; Archiwum Państwowe w Poznaniu;

-Odezwa do ludności powiatu krotoszyńskiego – Krotoszyński Orędownik Powiatowy nr 82/1931 z 21.10.1931r., s.2;

–Odezwa do ludności powiatu krotoszyńskiego – Krotoszyński Orędownik Powiatowy nr 73/1933 z 16.09.1933r., s.1-2;

-Krotoszyński Orędownik Powiatowy nr 27/1933 z 5 kwietnia 1933 roku, s.4

-Krotoszyński Orędownik Powiatowy nr 32/1936 z 15 kwietnia 1936 roku, s.4

-Pismo Walentego Danielaka do Zarządu Miasta Zduny, Zduny 12 lipca 1934; Archiwum Państwowe w Poznaniu;

-Stanisław Ryter, Moje harcerstwo, s.4, Izba Muzealna ZOK w Zdunach;

-Sprawozdanie księdza asystenta z działalności Akcji Katolickiej w Zdunach za 1932 rok, 28 lutego 1933 roku, oraz za 1938 i 1939; Archidiecezjalny Instytut Akcji Katolickiej w Poznaniu, PAK – Zduny 1931-1939;

-Orędownik Ostrowski, nr 73 z dnia 13 września 1922r., Lista mianowanych na Urząd Radcy s. 1, poz. 12;

-Krotoszyński Orędownik Powiatowy, lata 1921-1923, lata 1932-1939;

-Biogram Ludwika Danielaka w Encyklopedii CDEW (Projekt Unijny), aut. Zespół Szkół w Zdunach pod kierownictwem Grzegorza Kryga,

http://www.encyklopediawielkopolan.pl/?biogram=biogram-ludwika-danielaka ;

-Materiały pozyskane w wyniku kwerendy prowadzonej w Izbie Muzealnej w Zdunach przez Sławomira Pałasza.