Stefan “Grot” Rowecki

Stefan Rowecki “GROT”.

Powiązany z mjr. Władysławem Nawrockim

Stefan Rowecki urodził się 25 grudnia 1895 roku w Piotrkowie Trybunalskim, w rodzinie urzędniczej o tradycjach szlacheckich, patriotycznych i niepodległościowych.

W 1906 roku rozpoczął naukę w polskim gimnazjum założonym przez inż. Narcyza Jacobsona w Piotrkowie. Okres ten był początkiem jego bogatej działalności niepodległościowej. Wczesną wiosną 1911 r. założył pierwszy w rodzinnym mieście i jeden z pierwszych na ziemiach polskich tajny zastęp skautowy. Jesienią 1912 r. przeprowadził się do Warszawy i rozpoczął naukę w Szkole Mechaniczno-Technicznej H. Wawelberga i S. Rotwanda na Wydziale Elektrycznym.

Z początkiem 1913 roku Rowecki został oficjalnie przyjęty do Polskich Drużyn Strzeleckich (PDS), w których przyjął pseudonim “Radecki”. Ferie zimowe w 1914 roku spędził w galicyjskiej Rabce na kursie instruktorskim, z którego powrócił jako podoficer PDS. Następnie stanął na czele zastępu w warszawskiej kompanii PDS.

Od lipca 1914 roku Rowecki uczestniczył w kursie wojskowym wspomnianej organizacji w Nowym Sączu.
W trakcie jego trwania wybuchła I wojna światowa. Stefan Rowecki wstąpił do Legionów Polskich, służąc w 1 i 5 pułku piechoty. Już w grudniu 1914 roku otrzymał nominację na podporucznika. Efektem jego walecznej postawy były rany odniesione m.in. pod Klimontowem (1915) oraz w rejonie Maniewicz w czasie odwrotu spod Kostiuchnówki (1916).

Po kryzysie przysięgowym w Legionach Polskich został w sierpniu 1917 roku internowany przez Niemców w Beniaminowie koło Warszawy. W styczniu 1918 roku wstąpił do zorganizowanej przez Niemców Polskiej Siły Zbrojnej (PSZ), gdzie został instruktorem w Szkole Podchorążych w Ostrowii Mazowieckiej. 

Pod koniec 1918 roku, stojąc na czele kilkuosobowego oddziału, wziął w rejonie Sadowa do niewoli niemiecką kompanię. Od końca roku 1918 do wiosny 1919, pełnił funkcję wykładowcy na kursie fortyfikacyjno-saperskim w Modlinie, później studiował w Szkole Wojennej Sztabu Generalnego, awansując do rangii kapitana.

W czasie kursu odbył staż w Centralnej Szkole Podoficerskiej Kawalerii w Przemyślu.
Po odebraniu dyplomu otrzymał nominację na szefa sekcji wyszkolenia Oddziału I Naczelnego Dowództwa.

Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, podczas której wsławił się niezwykle zręcznym wyjściem z sowieckiego okrążenia w rejonie Łucka.

W tym okresie Rowecki był także szefem Oddziału II Dowództwa Frontu Południowo-Wschodniego, a potem Grupy Uderzeniowej gen. Edwarda Rydza-Śmigłego.

Po zakończeniu działań wojennych objął stanowisko szefa sekcji planów oraz zastępcy szefa Oddziału III Naczelnego Dowództwa.

Następnie uczestniczył w kursie Wyższej Szkoły Wojennej, po ukończeniu którego kontynuował działalność w Oddziale IIIa Biura Ścisłej Rady Wojennej jako szef sekcji planów i sekcji ogólnej.

Na przełomie 1922 i 1923 r. odbył kilkumiesięczny staż w jednostce liniowej, którą był 41. pułk piechoty w Suwałkach.

Od 1923 do 1926 roku Rowecki kierował Wydziałem Naukowo-Wydawniczym Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego. Z jego inicjatywy w 1924 roku zaczął ukazywać się “Przegląd Wojskowy”.

Rowecki zasiadał również w komitetach redakcyjnych “Bellony”, “Sapera i Inżyniera Wojskowego” oraz “Przeglądu Kawaleryjskiego”. Angażował się także w działalność Towarzystwa Wiedzy Obronnej, gdzie często występował z wykładami. Z zainteresowaniem śledził obcą myśl wojskową, często tłumaczył prace rosyjskie, niemieckie, czy francuskie.

Podczas zamachu majowego w 1926 r. zachował pełną neutralność. We wrześniu tego roku nominowany został na pierwszego oficera sztabu Inspektoratu Armii gen. Józefa Rybaka.

Również w 1926 roku mianowano go podpułkownikiem dyplomowanym. Miał wtedy dopiero 31 lat.

W 1930 r. Rowecki został dowódcą 55. pułku piechoty w Lesznie. To właśnie ówczesny dowódca pułkownik Stefan Rowecki, przyjmował w 1933 roku, do swojej jednostki w Lesznie, kapitana Władysława Nawrockiego syna Jana. Współpracowali ze sobą przez trzy lata.

Na początku 1936 roku Stefan Rowecki przejął dowództwo Brygady Korpusu Ochrony Pogranicza “Podole”.

Z kolei w 1938 roku objął funkcję zastępcy dowódcy 2. Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach.

W 1939 roku wziął udział w kursie organizowanym dla wyższych dowódców w Toruniu. Po ukończeniu kursu w czerwcu tego samego roku powierzono mu misję formowania Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej.

W czasie wojny obronnej 1939 roku, pod jego dowództwem, brała ona udział w walkach w rejonie środkowej Wisły i na Lubelszczyźnie, wchodząc w skład Armii “Lublin”.

Po kapitulacji armii, która nastąpiła w rejonie Tomaszowa Lubelskiego 20 września 1939 roku, Rowecki przedostał się do Warszawy.

Na początku października 1939 roku został szefem sztabu i zastępcą dowódcy Służby Zwycięstwu Polski (SZP). W konspiracji używał pseudonimów “Jan”, “Grabica”, “Tur”, “Inżynier”, “Rakoń”, “Kalina”, “Dulęba” i “Grot“.

Od stycznia 1940 roku pełnił funkcję Komendanta Obszaru nr 1 (Warszawa) Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), który powołano w miejsce SZP. W marcu tego roku objął formalnie stanowisko Komendanta ZWZ na obszarze okupacji niemieckiej, w tym samym czasie podporządkowany mu został również teren okupacji sowieckiej. W maju 1940 mianowany został generałem brygady.

Od 30 czerwca 1940 roku był Komendantem Głównym ZWZ.

W grudniu 1940 roku, z polecenia Stefana Roweckiego w Biurze Informacji i Propagandy utworzono specjalną komórkę “N”, która w październiku 1941 r. została przekształcona w Samodzielny Podwydział N, zwany “Akcją N”, zajmujący się dywersją, wojną psychologiczną i propagandą wymierzoną przeciwko Niemcom.

Latem 1941 roku Rowecki utworzył organizację dywersyjną “Wachlarz”.

Z jego inicjatywy doszło do połączenia najważniejszych organizacji konspiracyjnych w kraju w jednolite wojsko podziemne – Armię Krajową. 14 lutego 1942 roku został jej Komendantem Głównym.

Był zdecydowanie przeciwny współpracy z komunistami z PPR. Od 1942 roku, kiedy uzyskał zgodę na prowadzenie ograniczonej walki zbrojnej, osobiście nadzorował przygotowanie planu powstania powszechnego. Od 7 grudnia 1942 roku Rowecki pełnił również funkcję Delegata Ministra Obrony Narodowej w Kraju.

W czasie okupacji Niemcy umieścili Roweckiego na pierwszym miejscu listy poszukiwanych Polaków. Gestapo przywiązywało dużą wagę do jego aresztowania – powstała specjalna komórka, zajmująca się wyłącznie poszukiwaniem przywódców podziemia, która posiadała jego rysopis i dane osobowe. Sam Rowecki nie był zwolennikiem ścisłej konspiracji i chociaż zgodził się na ochronę osobistą wywiadu AK, ograniczył ją do spotkań służbowych – w terenie poruszał się bez obstawy.

Rowecki został wydany Niemcom przez agentów Gestapo ulokowanych w wywiadzie AK – Blankę Kaczorowską, Ludwika Kalksteina i Eugeniusza Świerczewskiego.

30 czerwca 1943 roku został aresztowany w warszawskim mieszkaniu przy ul. Spiskiej. Następnie przewieziono go do Berlina, gdzie od razu odrzucił niemiecką propozycję współdziałania.
W połowie lipca 1943 roku umieszczono go w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen w budynku dla ważnych więźniów.

Gen. Stefan Rowecki “Grot”, tuż po wybuchu Powstania Warszawskiego, został zamordowany na specjalny rozkaz szefa SS Heinricha Himmlera. Według ustaleń śledztwa przeprowadzonego przez IPN jego egzekucji dokonano pomiędzy 2 a 7 sierpnia 1944 roku, prawdopodobnie na terenie krematorium obozu w Sachsenhausen.

Dokładne okoliczności jego śmierci i miejsce pochówku do dziś nie są znane.



Stefan Rowecki odznaczony był m.in.:

  • Orderem Virtuti Militari V i IV kl.,
  • Krzyżem Niepodległości,
  • Orderem Polonia Restituta IV kl.
  • dziewięciokrotnie Krzyżem Walecznych.

Opracowano na podstawie “Dziejów Polski”

Leave a Reply